CHUYỂN HÓA THUỐC

I. Đặc điểm của chuyển hóa thuốc:

– Vị trí CH: thận, lách, phổi, máu…nhưng chủ yếu ở gan

– Bản chất của CH là biến đổi thuốc trong cơ thể từ không phân cực thành phân cực, từ phân cực yếu thành phân cực mạnh để dễ đào thải (do dạng phân cực ít tan trong lipid -> không được tht tại ống thận) -> giảm độc
– Đa số thuốc được CH qua 2 pha: pha 1 (phản ứng oxh, khử, thủy phân), pha 2 (phản ứng liên hợp)
+ 1 số thuốc bỏ qua pha 1, chỉ CH pha 2 (morphin)
+ 1 số k bị CH mà được đào thải nguyên vẹn (kháng sinh aminosid, chất vô cơ thân nước…)

II. Ảnh hưởng của chuyển hóa thuốc đến tác dụng sinh học và độc tính của thuốc:

– Phần lớn thuốc qua chuyển hóa đều giảm hoặc mất tác dụng, giảm hoặc mất độc tính. VD: procain bị thủy phân thành acid p-aminobenzoic và diethylamino ethanol không còn tác dụng gây tê
– Qua chuyển hóa thuốc dễ dàng bị thải trừ -> qúa trình chuyển hóa là qúa trình khử độc của cơ thể đối với thuốc
– 1 số thuốc qua chuyển hóa, chất chuyển hóa vẫn giữ đc t/dụng dược lý như chất mẹ, nh mức độ tđổi ít nhiều. VD: Imipramin -> Desipramin: t/dụng chống trầm cảm tương tự Imipramin
– 1 số thuốc chỉ sau chuyển hóa mới có tác dụng. VD: Levodopa chống Paskinson do chuyển hóa thành Dopamin
– 1 số chất sau chuyển hóa tăng độc tính. VD: CCl4 gây hoại tử tế bào gan do trong cơ thể tạo CCl3*

III. Hiện tượng cảm ứng enzym – ức chế enzym:

* Cảm ứng enzym:

– Là hiện tượng khi dùng 2 hay nhiều thuốc cùng lúc, 1 thuốc có tác dụng tăng cường mức độ en chuyển hóa làm ảnh hưởng hoạt tính của thuốc dùng cùng
– Kết quả: tăng cường sinh tổng hợp en gan -> tăng chuyển hóa, rút ngắn tgian bán thải của thuốc dùng cg -> ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc dùng cùng (giảm hoặc mất tác dụng)
+ Phần lớn thuốc sau chuyển hóa bị giảm hoặc mất tác dụng -> cảm ứng en làm giảm hoặc mất tác dụng của thuốc
+ 1 số thuốc chỉ sau chuyển hóa mới có tác dụng -> cảm ứng en làm tăng tác dụng hoặc tăng độc tính của thuốc
+ 1 số thuốc sau khi dùng nhắc lại 1 số lần sẽ gây cảm ứng en chuyển hóa của chính nó -> hiện tượng quen thuốc do tự cảm ứng en. VD: Phenytoin, Meprobamat…
+1 số chất gây cảm ứng en mạnh: Phenobarbital, Phenylbutazon, Rifampicin, Diazepam…

* Ức chế enzym:

– Là hiện tượng khi dùng 2 hay nhiều thuốc cùng lúc, 1 thuốc có tác dụng ức chế en, làm giảm qúa trình chuyển hóa thuốc dùng cùng dẫn đến tăng tác dụng hoặc tăng độc tính của thuốc
VD: omeprazol + warfarin, cimetidin + theophyllin…
– Chủ yếu là do giảm qúa trình tổng hợp en ở gan hoặc do tăng phân hủy en, do tranh chấp vị trí liên kết của en làm mất hoạt tính của en -> giảm chuyển hóa thuốc dùng cùng -> tăng nồng độ thuốc trong huyết tương – > tăng tác dụng và độc tính của thuốc dùng cùng
– 1 số chất ức chế en: Cimetidin, Metronidazol, Cloramphenicol, Isoniazid…

* Ý nghĩa lâm sàng:

– Cảm ứng en: làm ảnh hưởng hoạt tính thuốc.VD: EtOH cảm ứng en CH Paracetamol, dẫn chất CH Paracetamol làm tăng độc tính trên gan
– Ức chế en: sự khác biệt giữa các thuốc trong cùng 1 nhóm điều trị -> lựa chọn, phối hợp thuốc trong điều trị
– Sự biến thiên tác dụng khi phối hợp thuốc. VD:
+ Sử dụng phối hợp chất ƯC β-lactamase khi sử dụng kháng sinh thuộc nhóm β-lactam
+ Giải độc thuốc này bằng thuốc khác
– Hiên tượng đa hình di truyền: 1 số en CH khác nhau giữa từng người. VD:
+ CYP 2D6: en CH codein, thuốc chống trầm cảm
+ CYP 2C9: warfarin, phenytoin
+ CYP 2C19: omeprazol
+ N-acetyl transferase: isoniazid (tạo dẫn chất độc trên gan), hydralazin, sulfonamid.

Copy ghi nguồn: https://brabantpharma.com

Link bài viết: CHUYỂN HÓA THUỐC